Które powiaty rozwijają się najlepiej? A którym grozi kryzys? Ważny raport Instytutu Pokolenia

Już od kilkudziesięciu lat obserwujemy w Polsce spadek liczby urodzeń oraz spadek wskaźnika dzietności (z krótkim odwróceniem trendu w latach 2016–2020). Okazuje się, że ta tendencja różni się jednak w różnych regionach naszego kraju.

Te niepokojące dane odnotowuje się przy jednoczesnym stwierdzeniu dużego natężenia migracji wewnętrznych. Mieszkańcy głównie z mniejszych miejscowości i obszarów peryferyjnych przenoszą się do dużych miast i aglomeracji, szczególnie do tzw. wielkiej piątki (Warszawa, Wrocław, Kraków, Poznań, Trójmiasto) oraz obszarów podmiejskich tych miast. Instytut Pokolenia zbadał, czy wskaźniki dzietności i wskaźniki migracji różnicują się niezależnie od siebie, czy może są jakieś prawidłowości, które łączą te zjawiska.

Szczęście, rodzina i dzieci niezmiennie to wartości wciąż wskazywane przez Polaków jako najważniejsze. Okazuje się, że większość z nas marzy o dwojgu lub trojgu dzieciach. Dlaczego zatem rzeczywista średnia liczba dzieci oscyluje w granicach 1,2–1,5? Jednym z powodów niezaspokojenia aspiracji rodzinnych Polaków jest brak odpowiednich warunków do założenia rodziny i bycia rodzicem upragnionej liczby dzieci. Decydując się na przeprowadzkę często o kilkaset kilometrów, kierują się przekonaniem, że w nowym miejscu uda im się znaleźć warunki, w których będą szczęśliwi. Stąd więcej dzieci rodzi się zwykle w miejscach mających dodatnie saldo migracji.

Najlepiej rozwijają się powiaty, w których liczba kobiet i mężczyzn w wieku 20 – 39 lat jest zbliżona. Miejsca, w których proporcje te zostają zaburzone, prędzej czy później dotyka kryzys – już jutro nowy raport: "Tendencje demograficzne w powiatach"!#powiaty #demografia #TFR pic.twitter.com/QmDNHEkjMU

— Instytut Pokolenia (@IPokolenia) October 25, 2023

W raporcie “Tendencje demograficzne w powiatach” Instytut Pokolenia poddał analizie powyższe wskaźniki na poziomie powiatów. Bo to właśnie powiaty są obszarami, w których zamyka się duża część codziennej aktywności mieszkańców. Są też na tyle dużymi jednostkami, że zmiany zachodzące w liczbie ludności oraz jej strukturze odzwierciedlają procesy długotrwałe. Zaś przeprowadzka pomiędzy gminami w ramach jednego powiatu nie pociąga zwykle zerwania więzów z okolicą, w której się mieszka. Chodzi raczej o zmianę miejsca zamieszkania w obrębie dotychczasowego środowiska.

Autorzy badań zauważają, że powiaty o najwyższym współczynniku migracji i dzietności można podzielić na dwa typy.

W pierwszym wzrost liczby mieszkańców na przestrzeni 20 lat był najwyższy, sięgał niekiedy ponad 80%. Powiaty te były zasiedlone przez osoby o najwyższym poziomie wykształcenia, z najwyższymi pensjami brutto przekraczającymi średnią krajową lub bliskimi tej średniej. W populacji istniała względna równowaga między liczbą kobiet i liczbą mężczyzn, szczególnie w wieku 29–40 lat. W ogóle mieszkańców znacząco przeważają kobiety, natomiast wśród ludności w wieku przedprodukcyjnym przeważają mężczyźni. Można zatem wysnuć wniosek, że obszary te na nowe miejsce zamieszkania wybierają pary zakładające lub chcące założyć rodzinę – czytamy w raporcie Instytutu Pokolenia.

Z raportu wynika również, że nie zawsze dobre warunki życiowe wpływają na wzrost dzietności w danych regionach, tak samo jak złe warunki na jej spadek. Wskaźniki mierzalne ukazują jedynie część prawdy rzeczywistości. Niemniej najbardziej dynamicznie rozwijają się obszary skupione w sąsiedztwie lub okolicach wielkich miast. Obszary wyludniające się i posiadające niski wskaźnik TFR (ang. total fertility rate; współczynnik dzietności) to zasadniczo te oddalone od wielkich aglomeracji miejskich.

Odnotowuje się ponadto wpływ aspektów kulturowych na decyzje mieszkańców.

Przeciwdziałanie lub wyhamowanie negatywnych tendencji demograficznych możliwe będzie nie tylko poprzez wdrożenie skutecznej polityki prorodzinnej, poprawę warunków ekonomicznych, ale także zmianę postrzegania rodziny oraz dzieci w społeczeństwie – wnioskują autorzy raportu.

MZ/instytutpokolenia.pl

Paweł Ozdoba: Polska demografia jest na zatrważającym poziomie