Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów. Rodzina Ulmów – pomimo dramatycznych konsekwencji, opowiedzieli się po stronie prześladowanych

“Ze swoich rodzinnych domów Józef i Wiktoria wynieśli miłość do Ojczyzny i głęboką wiarę. Na fundamencie tych właśnie wartości budowali swoje życie małżeńskie i rodzinne” – mówi w rozmowie z PAP ks. Witold Burda, postulator procesu beatyfikacyjnego. Dziś 79. rocznica heroicznej śmierci rodziny Ulmów.

24 marca przypada 79. rocznica śmierci rodziny Ulmów z Markowej. Od 2018 r. dzień ten jest obchodzony jako Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Rodzina Ulmów to pierwszy przypadek, kiedy Kościół beatyfikuje nie tylko małżonków, ale też ich dzieci, w tym dziecko nienarodzone. Jak podkreśla ks. Burda, Ulmowie to dla współczesnych rodzin przykład wierności Bogu i pomocy potrzebującym.

W godzinie próby zdali egzamin w sposób niezwykle heroiczny i przejmujący. Ich życie i śmierć to dla nas potwierdzenie tego, że życie warto budować na najtrwalszym fundamencie, jakim jest Bóg – podkreśla kapłan.

Miłość i odpowiedzialność

Józef i Wiktoria, jako małżonkowie bardzo się wspierali i byli otwarci na każde życie.

Jako rodzice byli bardzo kochający i odpowiedzialni. Swoim dzieciom starali się przekazać te same wartości, które wyznawali – zaznacza postulator.

Krewnym rodziny Ulmów jest dr Mateusz Szpytma, wiceprezes IPN. Siostrą jego babci i matką chrzestną ojca była Wiktora Ulma. Historię rodziny zgłębiał przez wiele lat. Beatyfikacja jest zatem dla dr. Szpytmy wielką radością.

W tej historii zawsze porusza mnie to, że Ulmowie, mimo tak skromnego formalnego wykształcenia, byli ludźmi niezwykle otwartymi, zaangażowanymi w działalność społeczną. (…) Wielkim zadziwieniem było dla mnie to, że mimo gromadki dzieci, mimo trudnej sytuacji, zdecydowali się pomóc tym, którzy byli w sytuacji zdecydowanie trudniejszej jako skazani na Zagładę. I taki czyn powinien być rzeczywiście upamiętniony, bo to czyn wyjątkowy i heroiczny  – wyznaje wiceprezes IPN. 

Their story is known to the world thanks to Dr Mateusz Szpytma, Polish historian @ipngovpl and relative of Wiktoria, who fought for their story to be told and eventually became a 1st director of @MuzeumMarkowa – a must-go-to place with many family memorablia of the Ulmas. pic.twitter.com/WNCBStnvea

— Paulina Guzik (@Guzik_Paulina) March 24, 2022

Po której stronie?

W momencie wybuchu II wojny światowej Ulmowie stanęli przed dramatycznym wyborem. Czy “opowiedzieć się po stronie bezdusznego prawa, ustanowionego przez niemieckiego okupanta, które odmawiało prawa do życia Żydom, czy opowiedzieć się po stronie prześladowanych, pomimo konsekwencji, jakie groziły wtedy w okupowanej Polsce za jakąkolwiek pomoc udzieloną Żydom”.

Opowiedzieli się po stronie prześladowanych. I choć po ludzku ponieśli najsurowszą karę, to jednak w perspektywie wieczności okazali się zwycięzcami. Kościół uznał ich śmierć za męczeństwo poniesione za wiarę w Chrystusa i w imię miłości bliźniego.

Jak wyjaśnia postulator procesu beatyfikacyjnego, za śmierć męczeńską uznaje się śmierć nagłą, gwałtowną, zadaną w sposób brutalny i bez żadnej możliwości obrony. W procesie wzięto także pod uwagę motywy Sług Bożych przyjęcia pod swój dach prześladowanych Żydów.

To również nie było trudne do udowodnienia, ponieważ całe życie Ulmów – to, jakie wartości wynieśli z domów, w jaki sposób wychowywali dzieci, świadczyło o tym, że kierowali się wynikającą z wiary miłością bliźniego – mówi ks. Burda.

24 marca przypada 79. rocznica śmierci rodziny Ulmów z Markowej – od 2018 r. dzień ten jest obchodzony jako Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką.

Rodzina Ulmów zostanie beatyfikowana 10 września br. w Markowej. #Ulmowie pic.twitter.com/Mu8tNRsYlj

— EpiskopatNews (@EpiskopatNews) March 24, 2023

Z nienawiści do wiary

Największym zaś wyzwaniem było udowodnienie, że żandarmeria niemiecka, pozbawiając w brutalny sposób życia rodzinę Ulmów, kierowała się nienawiścią do wyznawanej przez nich wiary. Udało się to udowodnić dzięki współpracy z IPN, udostępnionym materiałom i konsultacjom z historykami. Wyniki tych badań pozytywnie oceniły trzy komisje Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych.

Bardzo ważne w sprawie były zeznania Edwarda Nawojskiego, woźnicy, naocznego świadka męczeńskiej śmierci Ulmów. Złożył je podczas procesu żandarma Josepha Kokotta, jednego z oprawców odpowiedzialnych za śmierć Rodziny Ulmów, który odbył się w 1958 r. w Rzeszowie.

Z zeznań Nawojskiego wynika, że w nocy z 23 na 24 marca 1944 r. został wezwany pod budynek żandarmerii wojskowej w Łańcucie. Oprócz niego przybyło jeszcze pięciu innych woźniców, skąd cały pluton wyruszył do Markowej.

Funkcjonariusze żandarmerii wtargnęli do domu Ulmów. Najpierw rozstrzelali troje śpiących na strychu Żydów – dwóch synów żydowskiego kupca Saula Goldmana i Gołdę Grunwald. Następnie wyprowadzili przed dom pozostałych Żydów i zabili ich na oczach rodziny Ulmów – opowiada ks. Burda.

Następnie zamordowano Józefa i Wiktorię. Kilka minut później komendant Dieken podjął decyzję o zabiciu dzieci – ośmioletniej Stanisławy, sześcioletniej Barbary, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtorarocznej Marii.

Jak wskazuje postulator:

Według relacji świadka podczas egzekucji żandarm Joseph Kokot, zwany “Diabłem z Łańcuta”, krzyczał do polskich woźniców: “Patrzcie, jak giną polskie świnie, które ukrywają Żydów”.

Po egzekucji Niemcy urządzili sobie libację alkoholową i ograbili dom Ulmów, a zabrany dobytek załadowali na wozy. Ciała Ulmów i mieszkających u nich Żydów pochowano w dwóch zbiorowych grobach. Nie zważając na zakaz Niemców, kilku mężczyzn z Markowej wydobyło ciała Ulmów i włożyło do czterech drewnianych trumien. Według relacji jednego ze świadków, z łona Wiktorii, która w chwili egzekucji była w zaawansowanej ciąży, wystawała główka i pierś dziecka.

Ks. Burda podkreśla, że wyjątkowy dla tej beatyfikacji jest fakt, że błogosławionymi zostaną ogłoszeni nie tylko Józef i Wiktoria, ale także ich dzieci.

To pierwszy przypadek, kiedy beatyfikowana zostanie cała rodzina, w tym dziecko nienarodzone. Kościół chce w ten sposób podkreślić, jak pięknymi rodzicami byli Józef i Wiktoria, którzy w poczuciu wdzięczności przyjmowali każde dziecko – zaznacza.

Beatyfikacja Rodziny Ulmów odbędzie się 10 września 2023 r. w Markowej, w miejscu ich męczeńskiej śmierci.

MZ/PAP, gosc.pl

Ks. Burda o rodzinie Ulmów: Oddając swoje życie za wiarę, pokazali wierność Panu Jezusowi