Domów dziecka wciąż przybywa… Co na to Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej?

Już 1 lutego wejdzie w życie nowelizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Nowe przepisy zmienią praktycznie wszystkie obszary związane z pieczą zastępczą. “Liczymy, że zmiany przyczynią się do przyspieszenia procesu deinstytucjonalizacji” – podkreśliła w rozmowie z PAP wiceminister Barbara Socha.

Nowe przepisy przewidują m.in.: wzrost wynagrodzenia dla rodzin zastępczych zawodowych i prowadzących rodzinne domy dziecka, rozwiązania służące rozwojowi rodzinnych form pieczy zastępczej, poprawę organizacji procedur adopcyjnych, ułatwienie procesu adaptacji dziecka w rodzinie przysposabiającej.

Ułatwienia dla kandydatów na rodziców zastępczych

Deinstytucjonalizacja oznacza przejście z opieki w placówkach instytucjonalnych do pieczy funkcjonującej w ramach rodziny.

Według danych MRiPS w 2021 r. w pieczy zastępczej umieszczonych było 72 941 dzieci (wobec 72 063 w 2020 r.; to wzrost o 1,2 proc.). 56 656 dzieci przebywało w pieczy rodzinnej, a 16 285 dzieci w pieczy instytucjonalnej.

Pod koniec 2021 r. w Polsce działały 1294 placówki opiekuńczo-wychowawcze. To o 100 więcej, niż w 2020 r.

💬 Wiceminister @barbarasocha dla @PAPinformacje: Pracujemy nad projektem kolejnej nowelizacji ustawy o #PieczaZastępcza, która będzie regulowała kwestie asystentów rodziny oraz dzieci z niepełnosprawnościami.
Więcej➡️https://t.co/zhKLhdWFR4 pic.twitter.com/vCBXGD4yVd

— Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (@MRiPS_GOV_PL) January 30, 2023

Mimo wdrażania zmian w kierunku deinstytucjonalizacji, domów dziecka cały czas przybywa. To jest niepokojące – stwierdza wiceminister rodziny.

Nowelizacja ustawy wprowadza zakaz tworzenia nowych domów dziecka.  Będzie to możliwe jedynie w sytuacjach wyjątkowych, za zgodą wojewody i po zasięgnięciu opinii Rzecznika Praw Dziecka.

Pojawią się także istotne przepisy dotyczące derejonizacji pieczy zastępczej.

Rodziny zastępcze nie będą już zobowiązane wyłącznie do współpracy z powiatami, na terenie których mieszkają, tylko będą mogły – wobec braku chęci współpracy ze strony własnego powiatu – wybrać, z którym powiatem chcą współpracować i to od początkowego etapu kwalifikacji i szkoleń – podkreśla Socha.

Do tej pory szkolenia organizowane były przez powiaty dla kandydatów na rodziny zastępcze dopiero wówczas, gdy zebrała się odpowiednia grupa osób. Obecnie ten obowiązek będą musiały zrealizować w terminie 3 miesięcy od złożenia przez kandydatów wniosku.

Wiceszefowa resortu ma nadzieję, że nowe propozycje przyspieszą te procesy i ułatwią kandydatom na rodziny zastępcze uzyskanie wymaganych kwalifikacji. 

 Nowe przepisy wprowadzają także tzw. zakaz blokowania miejsc dla dzieci w rodzinach zastępczych.

Starostowie nie będą mogli odmawiać przyjęcia dzieci spoza swojego powiatu w rodzinach zastępczych na ich terenie. Taka możliwość odmowy istniała i to skutkowało tym, że w wielu powiatach były miejsca w rodzinnych formach pieczy, a w sąsiednich dzieci były umieszczane w domach dziecka – podaje wiceminister.

Zgodnie z nowelizacją, powiat, na terenie którego funkcjonują rodziny zastępcze lub rodzinne domy dziecka, może odmówić umieszczenia dziecka w danej rodzinie zastępczej lub rodzinnym domu dziecka jedynie w przypadku, gdy liczba dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej spoza powiatu przekroczyła 25 proc.

Centralny rejestr i wzrost wynagrodzenia

Wprowadza się ponadto centralny rejestr pieczy zastępczej. Jest to baza danych pozwalających m.in. na szybsze i łatwiejsze znalezienie wolnego miejsca dla dziecka na obszarze całego kraju. W rejestrze będzie znajdować się siedem różnych wykazów: wykaz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej, wykaz osób usamodzielnionych, wykaz kandydatów na rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka, wykaz osób posiadających pozytywną lub negatywną wstępną kwalifikację, wykaz rodzin zastępczych, wykaz placówek instytucjonalnych i wykaz rodzinnych domów dziecka. Aktualnie ukończone zostały dwa wykazy – rodzin zastępczych i dzieci. Resort jest na etapie wdrażania tego instrumentu.

Nowelizacja przewiduje także wyższe wynagrodzenia dla rodzin zastępczych. Wynagrodzenie przysługujące rodzinie zastępczej zawodowej i osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka wzrośnie z kwoty nie niższej niż 2168,76 zł do kwoty nie niższej niż 4100 zł miesięcznie. W przypadku rodzin pełniących funkcję pogotowia rodzinnego z kwoty nie niższej niż 2819,39 zł do kwoty nie niższej niż 5084 zł.

Wychowankowie niepełnosprawni

W noweli uwzględniono także przepisy dotyczące usamodzielniania wychowanków pieczy zastępczej. Wprowadzono możliwość pozostania w dotychczasowej formie pieczy zastępczej do 25. roku życia osób legitymujących się znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności bez konieczności jednoczesnego spełnienia wymogu uczenia się. Istnieje także możliwość jednokrotnego powrotu osoby, która opuściła już po osiągnięciu pełnoletności pieczę zastępczą, do dotychczasowej rodziny zastępczej lub placówki. Jest to szansa dla wychowanków, którzy zbyt szybko podjęli decyzję o usamodzielnieniu się.

Zrezygnowano z kryterium dochodowego w wysokości 1200 zł obowiązującego przy przyznawaniu pomocy na usamodzielnienie oraz pomocy na zagospodarowanie osobom usamodzielnianym (czyli osobom opuszczającym pieczę zastępczą po osiągnięciu pełnoletności).

Prawo do urlopu

Wprowadzone zmiany dotyczą również prawa do urlopu ojcowskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego przysługujących pracownikowi, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.

Uprawnienia zostały wydłużone do ukończenia przez dziecko 14. roku życia. Aktualnie przysługują one zasadniczo do ukończenia przez dziecko 7. lub w wyjątkowych sytuacjach do 10. roku życia.

MZ/pap.pl, serwisy.gazetaprawna.pl